Çocuk Eğitiminde Anne ve Babanın Rolü
Soru
Çocuk eğitiminde anne ve babanın rolü nedir? Nelere dikkat etmeleri ve neleri uygulamaları gerekir?
Cevap
Ailede anne ve babadan en fazla etkilenerek, düşünce ve karakterlerini şekillendirenler çocuklardır. Bu yüzden gelişim için, en önemli faktör ailedir. Ailede bulunan fertler birbirine bağlı ağlar gibi sürekli alış veriş halindedirler. Çocuk, ilk önce ailede belirli kültür ve karakteristik özelliklerini kazanır, mahalle ve okulda ise, başkalarıyla olan irtibatı neticesinde genel kültürü kavramaya başlar.
Çocukları eğitmenin yöntemleri her toplum ve ideolojiye göre değişmektedir. Anne ve baba çocukların eğitimlerinde onun için en iyi ve en önemli birer öğretmen olabilirler. Fakat eğitimde kullandıkları metoda çok dikkat etmek durumundadırlar. Daha insanı tanımaktan aciz mekteplerin önerilerini uyguladıkları takdirde, hem topluma hem de kendileri için çok zararlı fertler yetiştireceklerdir.
İslam dini her konuda olduğu gibi, bu hususta da bizlere yol göstermiştir. İslam dini, çocukların eğitimini, bebek daha anne karnındayken başlatmaktadır, doğumundan sonrada bulunduğu her yaş için ayrı öneriler sunmaktadır. Hiç şüphesiz İslam’ın istediği şekilde yetiştirilen bir çocuk, anne-babaya, topluma ve insanlığa çok faydalı olacaklardır.
İnsanların bir fiziksel yönü bulunmaktadır, bir de manevî ve ruhî. Fiziksel yönden, insanın beslenip gelişmeye ihtiyacı olduğu gibi, ruhî yönden de eğitilip olgunlaşmaya ihtiyacı vardır.
Anne-baba ve eğiticiler çocukların cismi yönden gelişimlerine özen gösterdikleri gibi, onları manevî yönden eğitip yetiştirmeye de dikkat etmelidirler. Bunu dikkate almamak, insanın fiziksel yönden gelişmesine, fakat ruhî ve manevî yönden zayıf kalmasına neden olur. Her insan vitamine, güneş ışığına, temiz havaya ve buna benzer şeylere muhtaçtır, eğer bunlar yeteri kadar temin edilmezse bedenin gelişiminde aksaklıklar görülecektir.
Aynı şey ruhumuz içinde gereklidir, çocuklarımızın manevi ihtiyaçlarını gidermeliyiz, ruhunda vitamine, proteine ve temiz havaya ihtiyacı vardır, bu noktada ruh için gerekli olan en önemli ihtiyaç, “sevgi”dir. Çocuk eğitiminde ki rivayetlerin en fazla üstünde durduğu konu sevgidir.
İlgi ve sevgiden yoksun bir çocuk, susuz kalan bir insana benzer.
Susuz olan insan, suyu nerede görse oraya doğru koşar, hatta su düşmanın elinde olsa bile. Eğer anne ve babalar evlâtlarına sevgi ve ilgi göstermezlerse, çocuklar bu sevgiyi nerede bulsalar oraya yöneleceklerdir, kendilerine sevgi gösteren herhangi birine bağlanacaklardır.
Zaten bu yüzden kötü niyetli insanlar, çocukları ilk önce sevgi yoluyla kendilerine çekerler. Çocuklar nerede sevgi görseler, oraya doğru yönelirler; aynı susuz kalmış bir insanın su olan yere yönelmesi gibi.
Aslında her anne ve baba, evlâdının temiz, güzel ahlâklı, imanlı ve şahsiyetli olmasını ister. Ancak bu isteğe ulaşmak için bazı hususlara riayet etmeleri gerekir. Bunlardan biri, çocuklara sorumluluk vermek ve onların şahsiyet ve kişiliklerinin gelişmesine yardımcı olmaktır. Evlâdımıza bir görev ve mesuliyet vermemiz, onun kendisinin değerli ve önemli birisi olduğunu hissetmesine ve sonuçta kendisini kontrol etmesine ve şahsiyetine leke getirecek her türlü yanlış hareketlerden kaçınmasına sebep olur.
Çocukların eğitiminde anne ve babaların dikkat etmeleri gereken bir diğer önemli nokta ise, çocuklarının eğitim ve öğretimleriyle ilgilidir. Çocukların okulda başarılı olmalarının sebebi üç nedendir, bu nedenlere kısaca “anne ve babanın hedefleri” veya “anne-babanın düşünceleri” diyebiliriz.
Anne-babanın hayata bakışları, inanışları, düşünceleri, tecrübeleri ve tüm bunların doğru bir şekilde çocuklarına aktarmaları, onların kendilerini geliştirerek, hayatta sürekli ilerlemelerini sağlayacaktır.
Örneğin çocuklarının okul başarısını önemseyen anne ve babalar, öncelikle bunun önemini, gelecekteki faydalarını anlatmalı ve sonrasında çocuklarının okulda başarılı olmasının onlar için ne kadar önemli olduğunu belirtmelidirler. Bu şekilde çocuk, kendisi için bir hedef belirleyecektir.
Anne ve baba, hedeflerinin ne olduğunu çocuklarına da anlatmalıdırlar. Yalan konuşmayı sevmeyen, bunu kötü kabul eden ve çocuklarının da hiçbir zaman yalan konuşmasını istemeyen anne- baba, pratikte yalanın ne kadar kötü olduğunu göstermelidirler.
Çocuklarının her zaman okula gitmesinin faydalı olduğuna inanıyorlarsa, bu göstermelidirler. Çocuklarını başıboş bırakmamalı ve onlardan bihaber olmamalıdırlar. Bu yüzden okul durumlarıyla ilgilenin, öğretmenleriyle konuşun velhasıl çocuğunuza Onun okuluyla ilgilendiğinizi ve sürekli okulda bulunmasını istediğinizi belli ettirin.
Ancak bu yöntemle, çocuğunuz doğru yolu bularak, kendi ayakları üstünde belir bir hedefe doğru ilerleyecektir.
Çoğu anne –baba çocuklarını nasıl ve ne zaman destekleyeceklerini, özellikle de okulla ilgili konularda ne tür bir tavır içerisinde olacaklarını bilmemektedirler. Bu yüzden, şu tavsiyelerimize dikkat edin:
Bir: Çocuklarınızı, doğru eğitim ve öğretim doğrultusu da savunun.
İki: Okuluyla uyum içerisinde olun. Okulun eğitim ve öğretim sistemine önem vermeden, kendinize göre bir program belirlemeyin. Çocuğunuz şaşkın bir hal alacaktır, bu yüzden eksiklikleri gidererek okulun programıyla uyum içinde, onunla çalışın.
Üç: Kitap okunan, sinema ve tiyatroya gidilen, yaşına uygun filimler izlenen, her kesin birbirine saygılı olduğu, şiddetten sakınılan bir aile ortamında büyüyen çocuk, böyle bir ailede büyümeyen çocuktan daha fazla okulunu devam ettirmeye isteklidir. Ayrıca derslerinde daha çok başarılıdır.
Dört: Yapmış olduğunuz harcamaların mantıklı bir nedeni olmalıdır, eğer mantıklı bir sebebi yoksa bilin ki yanlış yapmaktasınız.
Beş: Çocuklarının belirli bir hedefe ulaşmasını isteyen anne ve baba, onların gelişimi için pratikte şunları uygulamalıdırlar:
1- Çocuğunuzla birlikte, onun her günü için belli bir program hazırlayın. Sabahları saat kaçta uyanacağı, ödevlerini ne zaman yapacağı, ev işlerine yardım etmesi, oyun vakti, ne zaman uyuyacağı ve diğer tüm işleri belirli saatlerde olsun. Bir program belirleyin ve bu programı uygulamasını sağlayın.
2- Belirlenen programın uygulanıp uygulanmadığına dikkat edin, boş zamanlarını nasıl geçirdiğine bakın. Televizyon izlemesi ve ders dışında yaptıkları belirli bir süre içerisinde olmalıdır.
3- Okuldaki derslerinin durumu, disiplini ve davranışları düzenli bir şekilde kontrol edilmelidir.
4- Okula giderek, öğretmenleriyle konuşmak bu kontrolü en güzel şekilde sağlayacaktır.
5- Çocuğunuzu olduğu gibi kabul edin. Nelerden hoşlanıp nelerden hoşlanmadığına dikkat edin, Onu fazla sıkmayın. Her ne yaparsa bunu isteyerek yapmasını sağlayın. Onun için belirlemiş olduğunuz programı; eksik yönlerini gidermek, başarılı olduğu yönlerini de güçlendirmek için hazırlayın.
6- Teşvik ederek başarılarını övmek, Onun gelişimi için çok önemlidir. Küçük başarılarını dahi büyük görerek sevincinizi gösterin ve her zaman böylesine başarılı görmek istediğinizi belli ettirin.
7- Kitap okumak, ilmi sohbetlerde bulunmak, samimiyetle görüş alış verişinde bulunmayı, evinizde bir alışkanlık haline getirin.
8- Her şeyden önemlisi, onu sevin, sevgi her türlü zorluğun üstesinden gelmek için insanın en büyük yardımcısıdır. Sevildiğini bilen kimse, Onu sevenin istediği gibi olmaya çalışacaktır.
Çocuğunuzun Başarı Anahtarı
Üniversitede öğretim görevlisi olan, Jules Sten; anne-babanın çocuklarıyla iyi bir ilişki kurup, onların her yönden gelişmeleri için, şu altı önemli noktayı tavsiye etmektedir:
Çocuk öncelikle anne –babasıyla, ailede bulunan diğer fertlerle tam bir uyum içerisinde olmalı ve sonrasında aile okulla iyi bir irtibat yakalamalıdır. Aile, çocuk ve okuluyla iyi bir uyum içerisinde olduğu sürece, çocuğun eğitim ve öğretimde ki başarısı çoğalacaktır. Bunun içinde şunları yapmalısınız:
Bir: Çocuğunuzu Eğitin
Anne –baba, aile ortamında bulunan diğer fertler ve okuldaki öğretmenler, çocuğun doğru bir şekilde eğitim ve öğrenimini sağlamalıdırlar. Bunun için:
– Anne-baba çocuk terbiyesiyle ilgili kitapları okumalı, konuşmalara katılmalı ve bu hususta başarılı olan velilerle görüş alış verişinde bulunmalıdırlar. Anne-babalar tahsil görmüş olsun veya olmasın bunları bilmek ve çocukları üzerinde uygulamak zorundadırlar.
– Çocuğunuz için günlük bir program düzenleyin, fakat çok dikkat etmeniz gereken; bu programın çocuğunuzun, fiziksel ve ruhsal haletleriyle uyum içinde olması gerektiğidir. Güzel işleri sevdirdikten sonra sürekli uygulamasını isteyin, aşırı baskı yaparsanız bunun zararı çok daha fazla olacaktır.
– Anne ve baba çocuğun gelişimiyle birlikte hareket etmelidir. Daha üst bir eğitim ve öğretim aşamasına geçişte onun yanında yer alarak, yardımcısı olun. İlköğretimden liseye sonrasında üniversiteye geçişte sürekli onunla beraber hareket ederek yeni ortama ve ders sistemine alışmasını sağlayın.
İki: Onunla İyi İlişki Kurmaya Çalışın
Hiç şüphesiz ailenin çocuklarıyla tek tek ilgilenmesi, onlarla konuşması ve sorunlarını dinlemesi; aralarında yakın ve samimi bir ilişkinin oluşmasına sebebiyet verecektir. Siz, çocuğunuzla arkadaş olduğunuz zaman, bu onun derslerine ve davranışlarına hayal bile edemeyeceğiniz kadar olumlu etki bırakacaktır, öyleyse:
– Veliler toplantısına her zaman katılın.
– Çocuğunuzun ihtiyaçlarını belirleyip not alın ve veliler toplantısında bunu öğretmeniyle paylaşın.
– Arada çok fazla fasıla bırakmadan, okula giderek öğretmeniyle görüşün, dersleri, disiplini ve davranışları hakkında konuşun.
Üç: Sorumluluklarınızın Farkına Varın
Anne ve babaların tek sorumlulukları, çocuklarının maddi ihtiyaçlarını karşılamak değildir. Bundan çok daha önemli olanın çocuğunuzun yaşamının her aşamasında onun yanında yer almanızdır.
– Dersleri, sorunları ve her konu hakkında onunla ilgilenin, her dönemde ona yol gösterin.
– Okulun düzenlemiş olduğu etkinliklere mutlaka katılmalısınız.
– Okulun düzenlemiş olduğu etkinliklerde, elinizden geldiği kadar sizinde katılımınız olsun.
– Anne ve baba olarak sorumluluklarınızı en güzel şekilde yerine getirin. Hayatın zorlukları, sorunlarınız ve iş yaşamınız sizin bu sorumluluklardan kaçmanıza bir bahane olmasın. Siz, sorumluluklarının farkında ve her halükarda bunları uygulayan kimseler olursanız, bu çocuğunuza öğrete bileceğiniz en büyük derstir.
Dört: Öğrenimini Evde Devam Ettirin
Anne -baba, okuldaki dersleri çocuğuyla birlikte çalışmalıdır, özellikle okul ödevlerini yapmakta ona yardımcı olun. Nasıl ders çalışacağını öğretin, okulda işlenen konuları siz de kendi bilginiz ölçüsünde tamamlayın.
Beş: Doğru Kararlar Verin
Başarılı bir anne ve baba; çocuğunun eğitimi ve onunla ilgili diğer konularda iyice araştırıp, düşündükten sonra en doğru kararı verendir. Bu özelliği kendisinde bulunduran anne-baba öncü veya rehber olarak tanınmaktadırlar.
– Çocuğunuzla ilgili almış olduğunuz kararlar, ona baskı yoluyla, zorla yüklenmesin. Fakat onun sorunlarını çözmesi için bir anahtar olarak kabul edin.
– Aldığınız kararların uygulanması için sağlam durun, karalılığınızı kaybetmeyin.
Altı: Katılımcı Olun
Eğitim öğretimiyle ilgili beklenti, eksiklikler ve ihtiyaçlar hususunda katılımcı olmaya çalışın.
– Okulun durumu, temizliği, dersleri, öğretmenleri, uygulanan etkinlikler v.b konuları araştırarak bilgi edinin.
– Çocuğunuzla ilgili tüm katılımlarınız, mantıklı ve yerinde, desteklemek için olmalıdır.
Son olarak şunu belirtelim; çocuğunuzun her alanda gelişmesi, güzel bir karakter kazanabilmesi ve topluma faydalı olabilmesi için, hem onunla ve hem de okuluyla iyi bir ilişki içinde olmanız gerekir. Çoğunuzla ilgilenmeseniz, okulu sevmeyecek ve kendisini yetiştirmek istemeyecektir.